27/10/2019

Stanowisko Fundacji Polistrefa wobec postępowania w sprawie Szymona Niemca

Stanowisko Fundacji na Rzecz Różnorodności Polistrefa wobec postępowania w sprawie Szymona Niemca podejrzanego o obrazę uczuć religijnych

 

Szymon Niemiec – ksiądz starokatolicki, konsekrowany na biskupa w 2012 roku przez arcybiskupa metropolitę Zjednoczonego Ekumenicznego Kościoła Katolickiego Terrego Flynn’a – odprawił  8 czerwca 2019 r. nabożeństwo ekumeniczne w namiocie Miasteczka Równości przed Paradą Równości w Warszawie. Wydarzenie nagłośniły media, a on sam został wezwany do Komendy Rejonowej Policji Warszawa I jako podejrzany o czyn z art. 196 kk:

Kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Aby doszło do naruszenia cytowanego artykułu niezbędne jest spełnienie następujących warunków[1]:

  1. Dojść musi do obrażenia uczuć religijnych innych osób.
  2. Dojść musi do znieważenia przedmiotu czci religijnej lub miejsca przeznaczonego do publicznego wykonywania obrzędów religijnych.
  3. Zachowanie sprawcy musi mieć charakter publiczny.
  4. Zachowanie sprawcy musi mieć charakter umyślny.

W naszej opinii warunki te nie zostały spełnione, a zatem nie doszło do naruszenia art. 196 kk.

 

Nabożeństwo ekumeniczne odprawione przez bpa Szymona Niemca nie było wymierzone przeciwko jakiejkolwiek społeczności wiernych ani podstawom jej wiary. Zarzut obrażania uczuć religijnych i  publicznego znieważania przedmiotu czci religijnej, szczególnie w zamiarze bezpośrednim, przez osobę duchowną podczas odprawiania nabożeństwa wydaje się być niedorzeczny. Równie absurdalne zarzuty można byłoby postawić duchownym innych chrześcijańskich mniejszościowych kościołów i związków wyznaniowych o uregulowanej sytuacji prawnej, jak i tych działających nieformalnie.  Na marginesie należy podkreślić, że rejestracja związku religijnego nie jest w Polsce obowiązkowa, a jest to jedynie droga do uzyskania osobowości prawnej, możliwości podejmowania czynności prawnych oraz uzyskania szeregu przywilejów. Niezarejestrowany związek religijny, choć nie może podejmować czynności prawnych, ma prawo prowadzić  inne działania (np. odprawiać nabożeństwa), o ile są one dozwolone przez obowiązujące prawo.

Należy też zaznaczyć, że różne kościoły chrześcijańskie posługują się niekiedy liturgią bardzo przypominająca liturgię  zwyczajnej formy rytu rzymskiego opisaną w Mszale Rzymskim Kościoła rzymskokatolickiego. W takich sytuacjach nie można mówić jednak o nadużyciach, parodii, czy prowokacji, ale oczywistych podobieństwach występujących w obrębie kościołów tej samej tradycji religijnej.

Nabożeństwa ekumeniczne sprawowane są przez bp Szymona Niemca przed każdą Paradą Równości od 2010 roku. Kierowane są do osób różnych wyznań i odpowiadają na ich potrzeby duchowe. Bp Niemiec twierdzi, że jako kapłan ma wręcz obowiązek otoczyć opieką duszpasterską te osoby, które przed Paradą pragną się wspólnie pomodlić.

Uważamy, że postawione bp Szymonowi Niemcowi zarzuty są również naruszeniem konstytucyjnej zasady wolności sumienia i wyznania (art. 53 Konstytucji RP):

  1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.
  2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.

I jak stanowi pkt 5 art. 53 Konstytucji RP:

Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.

W ekumenicznym nabożeństwie koncelebrowanym przez bpa Niemca uczestniczyło, według doniesień mediów, tylko około 20 osób. Nabożeństwo odbywało się na terenie Miasteczka Równości, czyli miejsca spotkań uczestników parady, w ściśle wydzielonym miejscu, w specjalnym namiocie. Ten fakt pozwala poddać w wątpliwość publiczny charakter tego wydarzenia, bowiem można o nim mówić wtedy, gdy „zachowanie sprawcy […] może zostać dostrzeżone przez większą lub bliżej nieoznaczoną liczbę osób, zarówno wtedy, gdy odbywa się w obecności większej grupy osób […], jak i wtedy, gdy ich obecność może być tylko potencjalna […]. Znamię publicznego znieważenia zostanie także spełnione, jeżeli sprawca posłużył się instrumentami umożliwiającymi mu dotarcie do większego, choć bliżej nieokreślonego kręgu osób […], i to nawet wtedy, gdy zarejestrowanie karalnego zachowania odbyło się wcześniej i nie miało charakteru publicznego, lecz zostało potem przekazane i rozpowszechnione”[2].

Rozumiemy, że dopuszczenie do koncelebrowania nabożeństwa także przez osobę z durszlakiem na głowie mogło szokować, budzić wątpliwości czy zostać uznane za kontrowersyjne. Niemniej jednak, durszlak jest tradycyjnym nakryciem głowy pastafarian, czyli wyznawców Kościoła Latającego Potwora Spaghetti (ang. Flying Spaghetti Monster, FSM) różnie traktowanego w poszczególnych krajach z uwagi na religioznawcze klasyfikacje FSM jako przynależnego do kategorii tzw. parodii religii, joke religion. Durszlak na głowie wyznawcy FSM był jednak typowym elementem stroju pastafarianina, który w obrębie założeń i norm tej organizacji  jest uzasadniony.  Należy przywołać też doniesienia mediów, że przedstawiciel  FSM podczas nabożeństwa nie wypowiadał słów, czy wykonywał jakichkolwiek czynności, czy gestów, które mogłyby zostać uznane za prześmiewcze. Ponadto z samej definicji pojęcia nabożeństwa ekumenicznego wynikała możliwość udziału w nim przedstawicieli różnych wyznań.

 

Apelujemy o umorzenie postępowania przeciwko  Szymonowi Niemcowi i innym podejrzanym o czyn z  art. 196 Kodeksu karnego.

 

 

Wysłano do wiadomości Szymona Niemca oraz Komendy Rejonowej Policji Warszawa I

[1] Konrad Burdziak, Czy art. 196 kodeksu karnego w sposób nadmierny ogranicza wolność wyrażania poglądów i twórczości artystycznej? [w:] Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały 2018, nr 1 (22), str. 117 - 118

[2]S. Hypś, Komentarz do art. 196 k.k., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2015, s. 977